تحلیل هندسی معماری مسجد شیخ لطف‌الله اصفهان جهت تعیین ارتباط هندسی نمازخانه با جلوخان ورودی بنا

معماری مساجد در هنر اسلامی، جایگاه ویژه‌ای دارد. ترجمان اندیشه‌ها و اعتقادات هنرمندانی است که زندگی خویش را برای رسیدن به یگانگی و وحدت صرف کرده‌اند. مسجد شیخ‌ لطف‌الله از بناهای با ارزش و زیبای معماری ایرانی‌ـ اسلامی دورة صفوی است که به دست معمار نامدار آن دوران، «محمدرضا اصفهانی» و به فرمان شاه عباس اول، در مجموعه میدان نقش‌جهان اصفهان ساخته شد. اهمیت این بنا، در معماری و تزیینات کاشیکاری آن است که سرشار از ذوق زیبایی‌شناسی بوده و بر ارزش بنا افزوده است. هندسة دقیق این بنا در طراحی و اجرا، هر محققی را به تأمل وامی‌دارد، که این بنا توسط معمار توانمندی به اجرا درآمده که با ایمانی مذهبی و الهامی آسمانی، الگویی از معماری ایرانی‌ـ اسلامی را به نمایش گذاشته است. تحلیل هندسی معماری مسجد شیخ‌لطف‌الله اصفهان، برخی از مبانی فکری مؤثر در طراحی این بنای ارزشمند را آشکار می‌سازد. موقعیت مسجد، در ضلع شرقی میدان نقش‌جهان که بر‌اساس نسبت طلایی مقرر شده، و همچنین جابه‌جایی فضای نمازخانه نسبت به محور تقارن ورودی بنا، انگیزه‌بخش انجام این تحقیق است. سؤال طرح شده این است : آیا مکان‌یابی نمازخانه با توجه به انحراف آن از محور تقارن ورودی بنا، ارتباط هندسی معینی با موقعیت ورودی ساختمان در بدنة میدان دارد؟ در این مقاله، براساس فرضیة پژوهش، مبنی ‌بر وجود ارتباط هندسی معین میان فضای نمازخانه و جلوخان ورودی بنا، ابتدا یک مدل هندسی طرح شده و سپس با انطباق آن بر پلان بنای مسجد، فرضیه به اثبات می‌رسد و بخشی از منطق شکل‌گیری اثر آشکار می‌شود. نتیجه حاصل از تحقیق، مبین این مطلب است که ابعاد فضای نمازخانه متناسب با ابعاد جلوخان ورودی بناست و مکان‌یابی این فضا در ارتباط با موقعیت‌یابی ورودی بنا در بدنة میدان معین، و یک فرآیند هندسی به‌هم پیوسته است. روش پژوهش در این مقاله، تحلیلی‌ـ توصیفی است و از طریق تحلیل هندسی بنا به نتیجه رسیده است. ابتدا پلان‌ مسجد و موقعیت آن در میدان ارایه شده و با تحلیل هندسی آن، به اثبات فرضیه‌ پرداخته شده است.